Het is vandaag een bijzondere en ook wel spannende dag. We spreken hier over de koers van Utrecht en de bijbehorende financiën, terwijl hier beneden en overal in de stad mensen hun keus mogen maken voor de koers van Europa. Democratie dubbel en dwars zou je kunnen zeggen. De dag dat we mogen stemmen, voelt voor mij altijd als een speciale dag. Een dag waarop je beseft hoe bijzonder het is dat je in een vrij land woont waar je je stemrecht mag gebruiken. Dus mensen, ga vandaag vooral stemmen en stem met je hart.
Want de waarden van de democratische rechtstaat moeten we koesteren. Ik kan hier vandaag - op deze dag van de democratie- niet onopgemerkt voorbij laten gaan dat in Nederland een partij aan de macht is gekomen die in de kern antidemocratisch is en op allerlei manieren afbreuk wil doen aan die rechtstaat. Dat baart mij grote zorgen en gelukkig velen met mij. De keuzes van de landelijke politiek zijn niet de onze, inhoudelijk niet en financieel niet. In Utrecht blijven we staan voor ieders rechten, wat er ook gebeurt. Met de gure radicaal-rechtse wind die er nu Nederland waait, is het belangrijker dan ooit om je uit te spreken. Om te staan voor de rechten van eenieder en te laten zien in Utrecht hoe het anders kan door andere beleidskeuzes en initiatief uit de stad. En daar kiezen we ook in deze voorjaarsnota voor.
De vorige landelijke coalitie heeft fors bezuinigd op de gemeentes en de nieuwe coalitie kiest er helaas niet voor een fundamenteel andere lijn. De gevolgen hiervan zijn enorme tekorten bij gemeenten, voor belangrijke taken, zoals de wet maatschappelijke ondersteuning en de jeugdzorg. Omdat het Rijk de geldkraan dichtdraait, hebben we een tekort van 90 miljoen euro. Een immens tekort, dat ons noodzaakt om moeilijke keuzes te maken. Deze bezuinigingen zullen overal in de stad pijn doen.
Voorzitter, net als velen van u in deze zaal is de fiets mijn favoriete vervoersmiddel. En als ik ergens heen ga, dan heb ik soms tegenwind. Dat is okee, dan trap ik wat harder. Die tegenwind maakt mijn einddoel niet anders. Hetzelfde geldt hier nu en die tegenwind komt van rechts. Als GroenLinks en als coalitie hebben we doelen en prioriteiten gesteld, namelijk gelijke kansen, betaalbaar wonen en een groene en duurzame stad. Deze prioriteiten blijven overeind staan, ook nu. Dat betekent dat we bij de bezuinigingen deze prioriteiten zoveel mogelijk ontzien. Ons einddoel blijft hetzelfde.
We zien die keuzes ook terug in de voorjaarsnota die voor ons ligt. Zo blijven de meeste armoederegelingen overeind, we blijven investeren in kwalitatieve en betaalbare woningen en we verduurzamen in de stad waar dat het meeste impact maakt. In de commissies die eraan komen, zult u ook zien dat wij consequent kiezen voor deze prioriteiten. Ook binnen de verschillende portefeuilles zullen wij kijken hoe we de bezuinigingen zo inrichten dat we kiezen voor de inwoners die ons het hardste nodig hebben.
Zoals ik al zei: op de fiets blijft je eindbestemming hetzelfde, ook als je de wind vol in je gezicht krijgt. Je doet er alleen wat langer over. Ook dat is terug te zien in de voorjaarsnota. We moeten een aantal van onze plannen vertragen, uitstellen. We vinden het een verstandige keuze dat het college eerst een deel van de financiële reserves aanspreekt, voordat iets volledig wordt wegbezuinigd. Wie weet hoe de politieke wind over een tijdje weer waait.
Als ik bij tegenwind op de fiets zit, probeer ik te zoeken naar een binnendoorweg waar ik minder wind vang: sneller, efficiënter, handiger. Ik snap heel goed dat het college kiest voor een aantal hervormingen, om zo te kijken of dingen slimmer en handiger georganiseerd kunnen worden. Tegelijkertijd hebben we nog wel vragen bij de principes die gehanteerd worden bij de hervormingen en daar zullen we op terugkomen in de commissies.
Voorzitter, hoe graag ik het ook zou willen, we kunnen niet hetzelfde doen met minder geld. Dat is helaas niet pijnloos. Dat betekent dat we heel scherp moeten houden wat onze focus is. Het doet de stad pijn en het doet ons evengoed pijn. Het zijn programma's en projecten waar we in geloven. Die we niet voor niks hebben en waar mensen zich hard voor inzetten. Het moet anders of het moet minder en dat is zuur. Het raakt iedereen in de stad. De ene bezuiniging valt ons zwaarder dan de andere. Zo valt het ons bijvoorbeeld zwaar dat er een bezuiniging staat voorgesteld op het initiatievenfonds, op de bijzondere bijstand en op initiatieven om mensen in kwetsbare wijken de ondersteunen. Ook de bezuinigingen op groen, luchtkwaliteit en de energietransitie doen ons pijn. Maar met zo'n grote opgave ontkomen we helaas niet aan bezuinigingen.
Bij tegenwind trapt degene met de beste conditie het makkelijkste door. Door die op kop te laten rijden, ontzien we anderen die het moeilijker hebben, om zo te zorgen dat niemand achteropraakt. Je blijft als groep bij elkaar. Bij de grote bezuinigingen die we moeten dragen vinden we het daarom verstandig om de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen. Daarom begrijpt GroenLinks de verhoging van de OZB. Deze verhoging is in zwaarte ook relatief: voor mensen met dure huizen gaat het om ongeveer een tientje extra per maand; voor de meeste huizenbezitters om nog geen 5 euro. Die verhoging zorgt ervoor dat we belangrijke investeringen in onze stad en al haar inwoners overeind kunnen houden. Daarom is een verhoging van de OZB een verstandige keuze in deze tijd.
Voorzitter, toen wij met elkaar in een coalitieplannen maakten voor de stad, hadden wij wel op een beetje tegenwind gerekend, maar we zijn in een zware storm terechtgekomen. De keuzes die er landelijk gemaakt worden zijn niet de onze, maar we zullen alles op alles blijven zetten om hier te laten zien hoe het wél kan. In tijden van storm helpt het om met elkaar koers te houden. Het wordt moeilijker, maar als je bij elke windvlaag stopt, dan kom je nooit bij je einddoel. Wij blijven koersen op een duurzame, inclusieve en solidaire stad. Met de wind in onze haren, rug recht, trappen we door met een blik op de toekomst.