Word wakker, word wakker, ons huis overstroomt! Maar jij draait je om en doet of je droomt. Word wakker, word wakker, ons huis staat in brand! Jij staat aan de kant, niets aan de hand.
2023 is nog maar net gestart, 2022 ligt vers achter ons. Terwijl ik deze kerstvakantie even heerlijk ‘uit de lucht’ kon, telefoons uit, volop ruimte voor mijn gedachten, boeken, podcasts, muziek, sporten en lieve mensen om me heen, werd ik ineens keihard geraakt door dit citaat uit een liedje van Marloes Arkesteijn, “Niks aan de hand”. In de raad praat ik natuurlijk vaak over de klimaatcrisis, maar met muziek wordt de boodschap ineens zoveel krachtiger.
Waar bij anderen de klimaatcrisis kan leiden tot apathie of onmacht, maakt het mij juist strijdbaar. Wat kunnen wij doen? Doen we genoeg? Nee, vast niet. Halen we in Utrecht alles uit de kast wat in onze macht ligt? Ik denk dat we daar een heel eind mee komen. Redden we het om onder 1,5 graad te blijven? Nee, ik vrees het niet. In deze eerste week van het nieuwe jaar kijk ik naar de energietransitie en maak de balans op: wat hebben we gedaan? Wat kunnen we nog doen? En welke lastige keuzen hangen ons boven het hoofd?
Kleinste portemonnee, grootste zorgen
De energiecrisis was het afgelopen jaar voorpaginanieuws. Iedereen heeft de gevolgen gevoeld, maar voor mensen met weinig geld en een sociaal zwakkere positie waren de gevolgen wéér veel groter dan voor mensen met een goed geïsoleerd huis en een beter gevulde portemonnee. We moesten snel stappen zetten om mensen die acuut in de problemen kwamen te helpen. Tegelijk was het natuurlijk van groot belang om juist structureel energie te gaan besparen. Utrecht ging aan de slag. We gaven snel en ruimhartig extra toeslagen, zorgden ervoor dat mensen met weinig geld financieel geholpen werden om energiezuiniger witgoed te kopen en gaven gratis energiebesparende producten en persoonlijk advies. In Overvecht, Kanaleneiland, Hoograven en Zuilen hebben we huizen van mensen met een minimuminkomen kosteloos geïsoleerd en dat gaan we in meer wijken doen. Dat vond ik zelf een prachtige stap. Ik pleit er al langer voor om bij isolatie juist te starten met de woningen die het slechtst geïsoleerd zijn: dat levert niet alleen de grootste CO2 besparing op, maar ook de grootste financiële winst voor mensen die dat het hardst nodig hebben.
Van het gas af
Natuurlijk, we moeten van het gas af, zoveel is zeker. Vanwege het klimaat, vanwege Rusland, vanwege Groningen en vanwege de torenhoge energierekeningen. Maar ook dat is een taai proces. Utrecht heeft een eerste kleine maar essentiële stap genomen: in Overvecht gaan we de eerste 320 woningen van het gas af gaan halen. “Utrechters gedwongen van het gas af: dat gaan we vaker zien” kopte de krant. Een enigszins negatieve framing, want dit was nou juist een bijzonder geslaagde actie. Dat vond overigens ook de overgrote meerderheid van de bewoners, wiens kookgasaansluiting kosteloos werd vervangen door een elektrische aansluiting, inclusief kookapparatuur. Ook financieel gingen deze bewoners erop vooruit. Het tweede deel van de krantenkop is trouwens zeker waar: ‘Dat gaan we vaker zien’. We spreken begin volgend jaar alweer over het vervolg om Overvecht Noord van het gas af te halen...
Hoor de wind...
Duurzame energie opwekken in de stad: hard nodig, maar lang niet altijd makkelijk. De ruimte is beperkt, de belangen zijn groot. Maar we mogen niet achteroverleunen. Ik wil dat Utrecht de handen uit de mouwen steekt: windmolens in de polders Rijnenburg en Reijerscop, grootschalige zonneprojecten bij Meijewetering, de geluidswal bij de A12 en de Nedereindseplas en kijken wat er mogelijk is op bijvoorbeeld Lage Weide, Utrecht Science Park, Voordorpse veld, Ockhuizen, Haarzuilens en Noorderpark. Uiteraard gaat dat niet zonder slag of stoot en moeten we zeer zorgvuldig kijken naar effecten op bijvoorbeeld geluidsbelasting, natuur, recreatie en cultuurhistorische waarden. Maar we moeten ons daar niet door laten gijzelen. Er is altijd wel een reden te bedenken om zo'n project níet te doen, maar die luxe kunnen we ons niet meer permitteren. Het klimaat wacht niet. Ons huis staat in brand.
We doen wat we kunnen. En toch is het niet genoeg. Dat maakt mij soms een beetje wanhopig, maar vooral strijdbaar. “IJskappen smelten, bossen staan in brand, dieren die lijden, we staan op de rand…”
Maar ik sta niet aan de kant.