Dit is een concepttekst over ruimtelijke ordening voor het lokale verkiezingsprogramma van GroenLinks Utrecht. De programmacommissie hoort graag wat jullie ervan vinden - Utrechter of niet: kritische noten én instemmend gemor zijn welkom!

Ruimtelijke ontwikkeling: Utrecht Bouwt aan de toekomst

Hoe staat het er nu voor in de stad

Utrecht is een populaire stad voor mensen die er wonen, werken of studeren. Veel mensen willen er daarom graag (blijven) wonen. Tegelijk vraagt iedereen ook nog meer individuele vierkante meters woonruimte. Dat betekent een blijvende druk op de ruimte voor bedrijven, kantoren, woningen en recreatie. Keuzes moeten gemaakt worden waarvoor en voor wie we bouwen, waar we wel en niet bouwen, voor behoud van ons cultureel erfgoed, voor economische ontwikkeling; en wat dan met voldoende openbare ruimte en het groen en de schone lucht in de wijken?

Wat wil GroenLinks

Utrecht kan en moet niet op slot. Maar geen groei omwille van de groei alleen. GroenLinks kiest bij de verdere stadsontwikkeling voor meer verdichting in de bestaande stad. Maar dat alleen als het is gekoppeld aan kwaliteit. GroenLinks houdt vast aan een voortdurende aandacht voor de  kwaliteit van woningen, bedrijfsgebouwen en kantoren, leefomgeving, openbare ruimte, lucht, water en groen. Kwaliteit is onze randvoorwaarde  bij alle ontwikkelingen binnen de stad en in de uitbreidingsgebieden.

 

Compacte stad

Bij nieuwbouw kiest GroenLinks niet voor telkens maar weer nieuwe wijken aan de rand. We willen de ruimtes binnen de stad beter benutten. Voor de binnenstad en de oudere buurten daaromheen zal dat slechts beperkt  opgaan. GroenLinks kiest voor een compactere stad, zeker waar dat in de minder oude wijken en uitbreidingsgebieden nog mogelijk is. Zoals binnen de stad aan de Merwedezone en de Cartesiusdriehoek. Als GroenLinks willen we extra investeren in dubbel grondgebruik, onder en boven de grond, boven de snelwegen rond de stad, en met meer hoogte. Ook in toename van het wonen op water. Dit alles onder de  voorwaarde: veel aandacht voor kwaliteit van gebouwen en openbaar gebied. Geen versnippering van groen, maar grotere samenhangende buitenruimtes voor verblijf en recreatie. Ook groen op daken, daktuinen, terrassen zijn voor GroenLinks – naast een bijdrage aan de duurzaamheid - een manier om verdichting met groene ruimte te combineren. Een compacte stad geeft tegelijk een groter draagvlak aan winkels en voorzieningen en een betere bereikbaarheid te voet, per fiets en openbaar vervoer.

Leidsche Rijn Centrum moet volgens GroenLinks een echt centrum worden, met een hoogwaardige voorzieningen en een intercitystation. Bij verdere nieuwe ontwikkelingen aldaar, mag er volgens ons ook hoger en dichter gebouwd worden.

 

Hoogbouw

Om ruimte beter te benutten vindt GroenLinks ook hoger bouwen een noodzaak. Wel onder de dwingende voorwaarden van meer uitdagende en samenhangende stedenbouwkundige plannen met kwaliteit. GroenLinks wil dat in Utrecht meer gediscussieerd wordt over hoe hoogbouw ook spannender, leuk en mooi kan zijn en veel wooncomfort kan opleveren. Per bestemmingsplangebied moeten hoogtes en dichtheden van bebouwing worden besproken en vastgelegd. Voor hoogbouw moeten criteria ontwikkeld worden en een “hoogbouweffectrapportage” hoort daar onlosmakelijk bij. Zo kan in de minder oude wijken en op nieuwe locaties flink  hoger dan nu gebruikelijk gebouwd worden, met eventuele echte skyline accenten. Hoger dan de Dom moet daar ook kunnen.

 

A-12 zone bouwen

De enorme bouwopgave van woningen en kantoren vraagt om de ontwikkeling van nieuwe locaties. Voor GroenLinks ligt de prioriteit in het koppelen van de twee stedelijke zones rond de A12 tussen Utrecht en Nieuwegein. Daar kunnen zeker 10-15.000 woningen in een stedelijk milieu ontwikkeld kunnen worden. Er moet gewoon over de A12 heen gebouwd worden en de door GroenLinks gewenste spoorbaan richting Breda biedt fantastische kansen, evenals nieuwe aansluitingen op bestaande sneltramroutes. Over het ontwikkelen van een uitbreiding in het nu nog natuurrijke Rijnenburg is GroenLinks minder enthousiast. Wanneer ontwikkeling daarvan toch aan de orde is, zal GroenLinks inzetten op een duurzaam en bijzonder woonmilieu, dat van meet af aan goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. Bij de ontwikkeling van nieuwe locaties zullen natuur- en milieuorganisaties door GroenLinks actief in het ontwerpproces betrokken worden.

 

Duurzame stad

Volgt nog.

 

Stationsgebied

De grootschalige en ingewikkelde stedelijke ontwikkeling in het Stationsgebied, lijkt zich aan voldoende democratische controle en regie te onttrekken. GroenLinks zet in op een meer doorzichtige besluitvorming en wil onderzoek naar de kwaliteit en transparantie van de besluitvorming tot nu toe.

Alle uitwerkingsplannen die de komende jaren nog verschijnen zullen door GroenLinks vooral beoordeeld worden op kwaliteit. Het gaat ons daarbij om: de menselijke maat, de duurzaamheid, vermindering van de automobiliteit, verminderde druk op de oude binnenstad en de omliggende wijken, een vriendelijke verbinding van West met de binnenstad, de sociale veiligheid, de ruimte voor hoogwaardig groen en water, een goede luchtkwaliteit en bereikbaarheid met openbaar vervoer, fiets of te voet.

GroenLinks zal ook graag de ruimte bij het spoor beter benutten door over de bestaande sporen heen te bouwen. Ontwikkelingen die het imago van het gebied nu al kunnen verbeteren, zoals de opknap van de Leidscheveer tunnel, moeten naar voren worden gehaald.

Wanneer ontwikkelaars financieel te weinig bijdragen aan dit soort publieke belangen, wil GroenLinks de afspraken daarover herzien. Overigens wil GroenLinks, dat de koppeling van Leidsche Rijn Centrum aan de ontwikkeling van het stationsgebied ongedaan wordt gemaakt. De verdiencapaciteit van twee belangrijke centra van de stad horen niet in één monopolie van Corio ondergebracht te zijn.

 

Participatie

De wijkontwikkeling vraagt volgens GroenLinks om steeds verdergaande vormen van betrokkenheid door burgers. Daarom wil GroenLinks graag nieuwe ervaringen opdoen en die van elders in het land ook hier ter lering gebruiken. Wijkbureaus moeten de ondersteuner blijven van actieve bewoners en de link – in de directe omgeving! - tussen burger en bestuur en niet opgeslokt worden in de gemeentelijke bureaucratie. De wijkraden vormen eveneens een goede extra schakel tussen wijkbewoners en het stadsbestuur.

In de ontwikkelprocessen dienen bewoners een vaste plek te hebben. In de praktijk zullen opvattingen van bewoners soms botsen met onze idealen van verdichting, bouwhoogten, meer windmolens, strengere parkeernormen etc. Dan zal GroenLinks wel actief het debat over haar opvattingen blijven voeren.

 

Concrete maatregelen voor de komende tijd

  • Verplaatsing van bedrijven met weinig personeel naar stadsranden, vrijkomende gebieden omzetten naar woningbouw, met verplichting tot dubbel grondgebruik en (onder voorwaarden)  hoger bouwen;
  • Starten met kritische (her)beoordeling van en meer debat over nog komende uitwerkingsplannen van het stationsgebied;
  • Ontwikkeling van locaties en bestaande panden (ook kantoorpanden)  meer specifiek richten op nieuwe stedelijke en innovatieve werkgelegenheid binnen: informatietechnologie, advies, gezondheidszorg, creatieve industrie, financiële sector; daarnaast opleiding, kenniscentra en startersfaciliteiten in het verlengde van deze sectoren;
  • Het debat organiseren over aantrekkelijke hoogbouw (en criteria) met bewoners, bouwers, welstand, gerenommeerde architecten, Aorta, Stichting Rietveldprijs, Post Planjer, e.a.
  • Ontwikkelen en uitwerken van ecologische zones vooraf aan nieuwe ontwikkelingen in bestaande stad en uitleggebieden;
  • Onderzoek naar mogelijkheden van bouwen over het bestaande treinspoor heen en het verminderen van de barrièrewerking van het spoor; aantrekkelijker maken van bestaande tunnels onder het spoor.
  • Experimenten met nieuwe en verdergaande vormen van bewonersparticipatie bij wijk- en buurtontwikkelingsplannen, ruimtelijke plannen en bouwplannen.

Wonen

Hoe staat het er nu voor in de stad

Terwijl onze woningen en wijken verouderen, nemen tegelijk onze woonwensen toe: meer ruimte, meer comfort en privacy, betere isolatie. Ook willen we graag betaalbare woonlasten. De bevolking groeit en veel oudere inwoners vragen om aanpassing van woningen en wijken. Het huidig gemeentebestuur gaat de veranderingen vooral te lijf met grootschalige plannen van sloopnieuwbouw in de bestaande stad en een te eenzijdige focus op Leidsche Rijn. Veel binnenstedelijke nieuwbouwplannen zijn er de afgelopen tijd niet geweest of stagneerden (denk aan de `kop van Lombok`).

 

Wat wil GroenLinks

Op de eerste plaats moet er in de ogen van GroenLinks fors meer gebouwd gaan worden voor die groepen waar de markt om vraagt. Allereerst binnen de bestaande stad, zo nodig daarbuiten en in hogere dichtheden.

Het gaat om betaalbare nieuwbouw voor lagere inkomens in de koop of huursector. Ook starters en studenten moeten, gezien de wachttijden en geringe doorstroom meer bediend gaan worden. Met ouderen moeten actief programma’s verder ontwikkeld worden gericht op woningaanpassing en doorstroming (evt. met ruil) naar kleinere goed toegankelijke woningen. Voor hen moet er bewust ook woningen gereserveerd worden (`gelabeld`). Aanvullende nieuwbouw gaat vóór stadsvernieuwingsprogramma’s met sloop. Die leveren te weinig extra woningen op.

 

Differentiatie

De Utrechtse bevolking kent vele leefstijlen. Iedereen moet volgens GroenLinks de kans hebben te wonen in de wijk of buurt waar hij/zij wil. Maar dan moeten alle wijken wel die keuzevrijheid kunnen bieden. Zo moet er op het grotere wijkniveau (denk aan Zuilen, Binnenstad, Kanaleneiland, Lunetten, etc.) een veelsoortigheid zijn aan woningaanbod, met bijbehorende voorzieningen. GroenLinks wil in alle wijken die differentiatie en keuzemogelijkheid bevorderen. Een instrument als het “Wijkakkoord”, een gezamenlijk opgestelde overeenkomst tussen bewoners, corporaties, gemeente en wijkinstellingen, is hiervoor bijzonder geschikt en dient in alle wijken te komen. Daarin kan ook specifieker worden aangegeven voor wie gebouwd en verbouwd moet worden en in welke prijsklassen, maar ook welke wijkvoorzieningen daar bij horen.

Binnen de grotere wijken bestaan kleinere buurten (denk aan Tolsteeg, Wijk C, Oudwijk, Pijlsweerd, etc.), met meestal wat meer eenzijdigheid in soorten woningen, voorzieningen en leefstijlen. Daar is het van belang, dat mensen zich thuis voelen en op elkaar betrokken. GroenLinks wil die sociale samenhang graag versterken, mede door bewonersinitiatieven daartoe actief te ondersteunen.

 

Wijkverbetering

Bij verbetering van wijken of buurten gaat GroenLinks uit van een gelijkwaardige positie voor bewoners als het om hun huizen en hun voorzieningen gaat. Bij de planvorming worden bewoners vanaf het begin actief betrokken.

Prioriteit heeft voor GroenLinks de binnenstedelijke uitbreidingsnieuwbouw. Intensivering is heel goed mogelijk op de Merwede zoom, de Cartesiusdriehoek, de waterzuivering Overvecht, het Stationsgebied en LeidscheRijn. GroenLinks zal daarbij inzetten op veelsoortigheid binnen de wijken en op een grotere bebouwingsdichtheid dan gangbaar. Voorbeelden hierbij zijn het Vondelparc, Veilinghaventerrein en Dichterswijk West.

GroenLinks accepteert alleen onder voorwaarden sloop (en nieuwbouw) van woningen of ingrijpende renovaties. Deze moeten bijdragen aan - ook door de bewoners (onderzochte en) gewenste – vooruitgang, differentiatie en keuzevrijheid in de wijk. Sociale problematiek kan volgens GroenLinks nooit een reden tot sloop zijn. GroenLinks gaat uit van argumenten en gezamenlijke conclusies. De huidige bewoners – anders dan tijdelijke - hebben daar een medebepalende stem in.

Ook bij de keuze voor de benodigde voorzieningen binnen de buurten en wijken worden de bewoners(groepen) actief betrokken en uitgedaagd deze ook zelf mee te ontwikkelen en te beheren.

 

Duurzaamheid

Volgt nog.

 

Cultuurhistorie

Volgt nog.

 

Woonvormen

Groen Links zal blijven zoeken naar het realiseren van spannender woongebouwen en woonvormen: woonwerkwoningen, zelfstandige ateliers en atelierwoningen, ombouw van bestaande gebouwen, bouwen in zelfbeheer en particulier opdrachtgeverschap, cascobouw. De diversiteit van de stad is daarmee gediend. Uiteraard met innovatieve vormen van energie verbruik, besparing en opwekking. GroenLinks vindt dat er in ieder geval veel levensloopbestendige en flexibele woningen gebouwd moeten worden, om soepel in te kunnen spelen op wijzigende vragen vanuit de woningmarkt. Vernieuwende architectuur zal in alle projecten gestimuleerd moeten worden.

 

 

Concrete maatregelen voor de komende tijd

·         Nog meer prioriteit geven aan de “gewone” leefbaarheid van schoon, heel, veilig en sociaal;  we willen dat door versterking van decentrale, wijkgerichte beheerprogramma’s en door intensieve samenwerking met woningcorporaties, politie, welzijnswerk en bewoners;.

·         Opstellen van een actieplan tot “vergroenen” van de stad: energiebesparing en energieproductiemogelijkheden in en aan woningen en gebouwen, waaronder zonne-energie. Meer daken “groen” benutten.

·         Aanpassing van het convenant “Utrecht Vernieuwt” op prioriteit voor de sociale en sociaal/economische ontwikkelingen in wijken, de publieke  ruimte en maatschappelijke voorzieningen; schrappen van de centraal stedelijke `sloop opgave`en de opname van een verplichting tot een woonwensenonderzoek bij sloop of verbetering van woningen;

·         wijkakkoorden voor alle wijken;

·         Versterken van de positie van huidige bewoners bij wijk- en buurtplannen; met name bij de keuze voor sloopnieuwbouw en/of renovaties van hun woningen;

·         Starten van een experiment in één of twee wijken tot een energie neutrale wijk, dit samen met corporaties en particuliere ondernemers en bewoners te ontwikkelen;

·         Opzetten van huurteams in wijken van sociaal/juridische studenten en vrijwillige wijkbewoners, die actief huurders informeren en ondersteunen in kwesties van onderhoud, huurprijzen, huurtoeslagen, en andere voorkomende vragen rondom wonen en huren.

·         Met corporaties afspraken maken over het vergroten van het aandeel woningen dat `te woon` wordt aangeboden, waardoor keuzevrijheid voor de bewoner wordt vergroot (keuze koop of huur) en de woningvoorraad toch binnen de sociale sector en het toezicht van de corporaties kan blijven.