Vandaag bespreken we de begroting voor 2021 op een moment dat een groot deel van ons leven in het teken staat van de coronacrisis. Mensen raken hun baan kwijt, ondernemers hebben het zwaar, de zorg kraakt in zijn voegen en in het onderwijs wordt het uiterste gedaan om iedereen bij de les te houden. Verschillen in de samenleving worden groter, maar soms ook onzichtbaarder omdat het leven zich voor een groot deel terugtrekt achter de voordeur. Dat vraagt veel van onze inwoners: al die mensen die dag in dag uit proberen er het beste van te maken. En die gelukkig ook oog hebben voor elkaar, bekenden en volslagen vreemden en voor ondernemers in de buurt. Ik ben er trots op hoe we dit in Utrecht met elkaar weten te rooien. Soms gaan er dingen mis, maar de meeste mensen zijn bereid om mee te werken en mee te denken: van student tot sportschoolhouder en van kroegbaas tot koorzanger en van voetganger tot verkeersregelaar.

De coronacrisis vraagt ook veel van ons als raad. We zijn gedwongen op een andere wijze te werken en zoeken steeds nieuwe manieren om aan de ene kant goed met elkaar het politieke debat te kunnen voeren en aan de andere kant te zorgen dat iedereen mee kan doen. We moeten  accepteren dat het Rijk, de burgemeester en de veiligheidsregio noodzakelijke maar vaak ook vervelende maatregelen nemen waar we ons steeds opnieuw toe moeten verhouden. En we moeten het college ruimte geven om snel te kunnen schakelen binnen de financiële kaders die de raad heeft gesteld. Deze kaders in deze begroting zijn nog vrij ruim, zeker bij de pakketten bestaanszekerheid (pakket 2) en werken, opleiden en begeleiden (pakket 3). Het college geeft aan dat we investeringen in die pakketten van 5 ton of meer via een brief voorgelegd krijgen zodat we eventuele bezwaren nog kunnen aangeven. Daarnaast belooft het college ons via brieven en rapportages op de hoogte te houden. Voor GroenLinks is dat op dit moment voldoende om richting te kunnen geven. We zullen die brieven belangstellend en kritisch lezen.

De coronacrisis heeft ook grote impact op het gemeentelijke huishoudboekje: kosten voor bijvoorbeeld handhaving, uitkeringen en daklozenvoorzieningen stijgen fors, terwijl de inkomsten dalen. Vrijwel alle gemeentes hebben het zwaar en veel zien geen andere uitweg dan het flink laten stijgen van OZB of het laten ontstaan van forse tekorten op hun meerjarenbegroting. In deze context is GroenLinks trots dat het college 116 miljoen aan extra investeringen weet vrij te maken, met steun van het Rijk, en toch een sluitende begroting presenteert. Dat dit kan, is te danken aan het gedegen financiële beleid van de afgelopen jaren.

GroenLinks is blij dat in deze begroting bestaanszekerheid prioriteit krijgt. Dit was voor ons een absolute voorwaarde. Het is goed dat we de economie niet verder kapot bezuinigen, maar investeren in werk, opleiding en het aanpakken van schulden. We blijven alert op de effecten van de coronacrisis op Utrechters die hierdoor het hardst geraakt worden. Niet alleen nu, maar ook op de langere termijn.

Gezondheid

De eerste prioriteit in deze coronacrisis is echter volksgezondheid. De GGD heeft het afgelopen jaar bergen verzet en zowel testbeleid als bron- en contactonderzoek staan stevig in de steigers. GroenLinks is blij met de toezegging dat bij de verdere bestrijding van corona, maar ook bij de impact die dit heeft op bijvoorbeeld de zorg, ervaringsdeskundigen uit alle lagen van de bevolking betrokken zullen worden. Immers: alleen samen krijgen we corona eronder.

Wonen en stedelijke ontwikkeling

Vorige week kwam het plan Utrecht Nabij naar buiten, waar in staat dat er de komende jaren 100.000 woningen bijgebouwd gaan worden in onze provincie. Daarin wordt gekozen voor bouwen bij OV-knooppunten, hetzij bestaande knooppunten, hetzij knooppunten die verder ontwikkeld of uitgebouwd kunnen worden. Utrecht gaat vol inzetten op locaties als Merwedekanaalzone, Papendorp, Lunetten-Koningsweg en de A12-zone. Na de presentatie van dit plan kijken we als GroenLinks met nog meer interesse uit naar de RSU.

Omdat we de komende decennia de focus leggen op ontwikkeling en woningbouw rondom deze knooppunten, kunnen we Rijnenburg daadwerkelijk gaan inrichten als tijdelijk energielandschap. GroenLinks juicht dat van harte toe en hoopt dat er meer grondeigenaren deel gaan nemen.

We zijn trots dat er op initiatief van GroenLinks nu - naar analogie van het bestaande actieplan middenhuur - ook een actieplan komt voor betaalbare koop. Zo zorgen we ervoor dat deze woningen ook na vijf jaar betaalbaar blijven.

Duurzaamheid

GroenLinks hecht eraan dat bewoners betrokken en ondersteund worden om mee te doen met de energietransitie. Daarom zijn we blij met de toezegging van de wethouder goed te communiceren dat dat duurzaamheidsinitiatieven vanaf nu bij het initiatievenfonds terecht kunnen.  Ook zien we dat gemeente op veel andere manieren bewoners betrekt, zoals bij de expeditie warmte en buurtstroomprojecten. Mooi dat de wethouder heeft toegezegd bij de dakenvisie te gaan kijken hoe er op gemeentelijk vastgoed nog meer ruimte geboden kan worden aan buurtstroomprojecten.

Bereikbaarheid

Deze week werd het mobiliteitsplan 2040 bekend. GroenLinks is trots op de voorgestelde mobiliteitskeuzes die Utrecht ondanks de groei prettig en gezond houden voor iedereen. Zoals het beter spreiden van het toenemende fietsverkeer en de aanvraag van het groeifonds voor 2 nieuwe tramlijnen en een intercitystation.

Om de verkeersveiligheid te verbeteren heeft GroenLinks in de commissie gevraagd om meer 15 km-zones. De wethouder heeft in het eerste kwartaal van 2021 een brief hierover toegezegd. Wij kijken daarnaar uit en zullen hier volgend jaar ongetwijfeld verder over spreken.

Daarnaast gaat het college bredere bekendheid geven aan de regeling die het mogelijk maakt 2% van de parkeerplaatsen in een gebied op te heffen om meer ruimte te geven aan bewoners voor bijvoorbeeld groen of een bankje. Ook in gebieden zonder betaald parkeren. Een goede zaak, we horen nu nog te vaak dat mensen die wel willen, maar nog niet geregeld krijgen.

Groen

Het college investeert met deze begroting in groen. In groene speelpleinen, het groene Lint in Overvecht, spelen en sporten in de publieke ruimte en in groene ommetjes. Groen maakt gezond en gelukkig. In coronatijd zijn groene ommetjes nog belangrijker dan anders. Een blokje om is voor veel mensen nu broodnodig, voor beweging, buitenlucht en om het hoofd leeg te maken en los te komen van een hele dag achter het beeldscherm. Mooi dat hier raadsbrede steun voor is.

Cultuur

In de cultuursector kunnen veel makers en culturele instellingen door corona het hoofd niet of maar ternauwernood boven water houden. Er is steun van rijk en gemeente, maar juist makers en kleine spelers hebben tot nu toe moeite deze steun ook te krijgen. GroenLinks is daarom blij dat op ons verzoek de impulssubsidie juist voor deze groepen versoepeld blijft.

Verder zijn wij blij dat het college ambitie laat zien op cultuur in de wijk. Wijkcultuurhuizen spelen een belangrijke rol als het gaat om cultuur in de wijken maken én beleven. Het college toont hierop ambitie. Toch missen we als GroenLinks een visie op de rol die wijkcultuurhuizen moeten spelen nu en in de toekomst. En die hebben de wijkcultuurhuizen nodig om hun rol echt kunnen oppakken. Daarom hebben we een motie ‘Versterk cultuur in de wijken’ waarvan het dictum luidt:

Draagt het college op:

1.    Versterken van waardering bewoners voor cultuur op buurtniveau door onder andere:

  • In gesprek met (Jongeren)wijkcultuurhuizen samen na te denken over hoe hun rol en toekomstperspectief te ondersteunen;
  • Hierin te zorgen voor verbindingen tussen wijkcultuurhuizen en de Utrechtse Makers;

2.    De raad hierover te informeren;

Ook bij de bezuiniging op de lokale media missen wij het achterliggende verhaal. Goed functionerende media zijn belangrijk in een democratie. Natuurlijk is het de vraag welke rol de overheid daarin moet spelen qua financiële ondersteuning. Dat hangt ook af van de rol die je als overheid voor de lokale media ziet. Daarom hebben we een motie waarvan het dictum luidt:  

Draagt het college op:

  • Een toekomstvisie op gefinancierde lokale media en omroep aan de raad voor te leggen.
  • Hierbij ook een indicatie te geven van de benodigde financiële bijdrage vanuit de gemeente Utrecht aan de lokale omroep voorziening.
  • Uiterlijk in het eerste kwartaal 2022 deze visie naar de raad te sturen.

Tegenbegroting PvdA

De prijs voor de beste tegenbegroting van dit jaar gaat naar de PvdA. Alleen al omdat ze het een dag van tevoren hebben gestuurd, maar vooral omdat de PvdA duidelijke en goed uitgewerkte keuzes maakt.

Veel van de keuzes die de PvdA maakt, begrijpen we goed. Zoals het verder uitbreiden van het budget voor armoedebestrijding, het aanpakken van onderwijsachterstanden en het investeren in woningbouw. Het zijn investeringen die in lijn liggen met de keuzes van het college in deze begroting, zoals het extra geld voor werk en de aanpak van schulden of de

3 miljoen extra voor thuis voor iedereen vanuit het coronapakket.

Waar het voor ons mank loopt is de dekking. Die is deels tegen afspraken die wij in het coalitieakkoord hebben gemaakt, deels onverstandig en deels onrealistisch.

Wij vinden het onverstandig dat de PvdA ca 7 miljoen weghaalt bij investeringen die onze stad leefbaar houden en tegelijkertijd zorgen voor werkgelegenheid. De PvdA noemt dat investeringen in ‘stenen’, maar het gaat dan bijvoorbeeld om het verbeteren en vergroenen van de openbare ruimte in Rotsoord, het aanleggen van goede fietsverbindingen en de aanpak van de Catharijnesingel. Dat zijn óók investeringen in mensen.

We vinden het onrealistisch dat de PvdA verwacht 7 miljoen op te halen door minder externe inhuur en 8 miljoen weghaalt uit de grondexploitatie Leidsche Rijn, terwijl die winsten net met de voorjaarsnota extra goed geëvalueerd zijn en niet zomaar voor het grijpen liggen. Verder verwachten zevdat we in dit ramp-coronajaar, alvast 10 miljoen niet besteed geld kunnen inboeken zonder dat daar tegenvallers tegenover staan. Samen met nog wat andere posten telt dit op tot tenminste 35 miljoen die niet op een verantwoorde manier uitgegeven kan worden. We zullen dan ook niet instemmen met deze tegenbegroting.

Afsluiting

Ik sluit af. De coronacrisis heeft ons allemaal hard geraakt, maar zowel de stad als het stadsbestuur hebben de afgelopen maanden laten zien dat ze zich niet uit het veld laten slaan. We zoeken nieuwe wegen en we helpen elkaar om die te vinden. Dit zien we vertaald in de begroting voor volgend jaar. Een begroting die steun geeft waar het nodig is en investeert waar het kan. Want Utrecht