Utrecht staat voor grote uitdagingen. Grote uitdagingen die we alleen kunnen aanpakken als de gemeente samenwerkt met talloze bewoners, bewonersinitiatieven, vrijwilligers, maatschappelijke organisaties, kleine en grote ondernemers. Gelukkig zijn er heel veel vrijwilligers, professionals en maatschappelijk verantwoorde ondernemers die zich niet alleen vanuit eigen belang of overtuiging inzetten, maar ook nieuwsgierig zijn naar zorgen en dromen van anderen. Die samen willen werken aan lastige vragen en dilemma’s. Die niet alleen samen willen praten, maar vooral samen willen doen.
De traditionele rolverdeling tussen deskundige, belanghebbende, uitvoerder en beslisser is vervaagd. Mensen vervullen op het ene moment of plek de ene rol en de andere keer een andere rol. Deze mensen kan de gemeente niet afdoen met ‘geeltjes plakken’, ‘ophalen’ en ‘meenemen’. Ze willen serieus genomen worden, ze willen dat collectief verstand gebruikt wordt, ze willen samen beleid maken en uitvoeren. Er zijn verschillende middelen die de gemeente daarvoor nog meer kan inzetten: formele co-creatie, bewonersbod, buurtbudgetten, bewoners in beoordelingscommissies voor aanbestedingen, etc.
Laten we in ieder geval stoppen met mensen die zich jarenlang inzetten ‘usual suspects’ te noemen: het zijn geen verdachten maar verbinders, bruggenbouwers naar andere mensen die we graag willen bereiken.
Er zijn ook veel mensen die niet willen of kunnen deelnemen aan vergadercircuits of projecten, maar die ook zorgen, dromen en praktische voorstellen hebben die de moeite waard zijn om te betrekken. Soms omdat ze druk zijn met studie, werk of zorg. Anderen zijn niet zulke praters of gebruiken andere media om hun menig te laten horen. Ook zijn er mensen die het vertrouwen in de overheid verloren hebben, die cynisch of negatief zijn geworden.
Er zijn verschillende manieren om toch te luisteren naar mensen die we niet zo veel horen en het is goed om daar speciaal op zoek naar te gaan. Soms zijn digitale hulpmiddelen heel handig: pannels, buurtapps, websites om problemen en voorstellen te melden en meningen uit te wisselen over prioriteiten of lastige vragen. In de praktijk werken ze goed om nieuwe mensen te betrekken. Dat kan soms ook met loten. Met andere mensen kun je beter een gesprek voeren, thuis, op een ontmoetingsplek in de buurt, op de markt. Soms met een gerichte vraag, vaak gewoon een open gesprek, een luisterend oor. Samen kunnen deze middelen helpen voor meer inclusieve participatie, voor een rijkere diversiteit in opvattingen en oplossingen.
Participatie is vaak tijdelijk, projectmatig rondom een plek of onderwerp, ook al kan het ontwikkelen van gebied of het aanpakken van eenzaamheid of schulden soms heel lang duren.
Daarnaast is het belangrijk dat er per wijk en/of buurt raden of platforms van bewoners zijn. Ze zijn blijvend actief, ze kennen de geschiedenis (inhoudelijk en procesmatig), zijn voortdurend op zoek naar de diversiteit van inzichten en belangen rondom kwesties in de buurt en overzien het geheel. De wijk- en buurtplatforms zijn ogen en oren in de wijk. Zij kunnen inhoudelijk advies geven over belangrijke kwesties en kunnen vaak een procesrol spelen t.a.v. participatieprojecten in de wijk.
Representatieve democratie en democratie van onderop kunnen soms wringen. De opvattingen van GroenLinks in de gemeenteraad zijn niet altijd hetzelfde als die van spraakmakende groepen in een buurt of rondom een onderwerp. Maar representatieve democratie en democratie van onderop kunnen elkaar vooral versterken bij het maken van een stad voor iedereen.